Asset Publisher
Ochrona Lasu
Wszystkie żyjące organizmy przechodzą takie etapy jak młodość, dojrzałość, starość i śmierć. Podobnie jak ludzie chorują, ale gdy chorują drzewa, choruje cały las, bo zakłóceniom ulega delikatna sieć powiązań pomiędzy poszczególnymi elementami tego wyjątkowego ekosystemu. Przyczyn osłabienia kondycji, chorób i śmierci drzew jest wiele, wśród nich wyróżniamy:
Czynniki antropogeniczne: wywołane przez człowieka (np. pożary, zanieczyszczenia przemysłowe, zaśmiecanie lasu).
Czynniki abiotyczne związane ze środowiskiem życia drzew, czyli: zbyt wysokie lub zbyt niskie temperatury w tym bardzo niebezpieczne dla roślin wiosenne przymrozki, susze lub podtopienia, brak lub nadmiar poszczególnych składników pokarmowych, ekstremalne warunki pogodowe, niszczące drzewa porywiste wiatry, opady gradu lub mokrego śniegu.
Lasy w całej Polsce, również lasy dyrekcji szczecińskiej narażone są na konsekwencje zmieniającego się klimatu. Okresy suszy przeplatane intensywnymi opadami i huraganowymi wiatrami powodują, że w lasach obserwuje się choroby i zamieranie drzew. Ostatnie szkody abiotyczne o charakterze klęskowym, które wystąpiły m. in. na terenie dyrekcji szczecińskiej to wiatry huraganowe, które miały miejsce na początku 2022 r. Zainwentaryzowano wówczas prawie 1,5 mln m3 powalonych drzew i prawie 700 ha powierzchni z całkowicie zniszczonym drzewostanem - do odnowienia.
Jedną z najbardziej spektakularnych konsekwencji zakłóceń wynikających ze zmian klimatycznych jest powstanie gradacji czyli masowego pojawu szkodliwych owadów o czym szerzej w kolejnym akapicie.
Czynniki biotyczne czyli atakujące drzewa grzyby, nicienie, owady i ssaki. Podobnie jak u ludzi istnieje indywidualna i zróżnicowana odporność drzew i drzewostanów na czynniki stresowe.
Zachowanie i ochrona lasów stanowią główne cele zrównoważonej gospodarki leśnej
co zostało zawarte w art. 7 Ustawy o Lasach, dlatego zadaniem służb ochrony lasu jest prowadzenie takich działań profilaktycznych i ochronnych aby zbiorowiska leśne w jak największym stopniu były uodpornione na czynniki stresowe, a występujące zaburzenia w ich funkcjonowaniu były wykrywane jak najwcześniej, trwały możliwie krótko i miały łagodny przebieg. Aby uniknąć kataklizmów w postaci np. masowych pojawów szkodliwych owadów (tzw. gradacji) konieczna jest ciągła obserwacja stanu drzew oraz ocena ilości i nasilenia czynników chorobotwórczych. Większość najgroźniejszych owadów żerujących na igłach sosen zimuje w ściółce. Późną jesienią oraz wiosną wyszkolone ekipy pracowników przeczesują ściółkę w poszukiwaniu owadów. Znalezione larwy i owady są liczone a następnie przesyłane do Zespołu Ochrony Lasu w Szczecinku gdzie analizowany jest ich stan zdrowotny i oceniane zagrożenie dla drzewostanów. Kolejnym etapem diagnostyki jest zakładanie na drzewach pierścieni lepowych. Na wiosnę gąsienice brudnicy mniszki i barczatki sosnówki wędrują
w korony drzew aby rozpocząć żerowanie. W trakcie tej wędrówki trafiają na przeszkodę
w postaci opaski, a nie mogąc jej pokonać gromadzą się pod nią co umożliwia służbie leśnej ich sprawne policzenie, i tu również oceniany jest stan zdrowotny gąsienic. Końcowym etapem diagnostyki owadów liściożernych jest ścinka wybranych drzew na płachty i szczegółowe liczenie gąsienic żerujących w koronie i ocena ich stanu zdrowotnego. Naturalni wrogowie żerujących gąsienic są naszymi nieocenionymi sprzymierzeńcami, redukując liczbę gąsienic pozwalają uchronić przed zjedzeniem przynajmniej część igliwia lub liści. Dopiero gdy analizy potwierdzą zagrożenie dla trwałości lasu podejmowana jest decyzja o wykonaniu zabiegu ograniczania populacji owadów, a przy podejmowaniu decyzji określa się dokładny termin
i zasięg zabiegu. Zabiegi agrolotnicze wykonywane są za zgodą Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Roślin i Nasiennictwa przy użyciu specjalnych środków oraz przy zachowaniu stref buforowych od wód, dróg i gruntów rolnych. Stosowane środki ochrony roślin są nieszkodliwe dla ludzi i większości organizmów żywych. W 2024 r. na terenie lasów dyrekcji szczecińskiej stwierdzono potrzebę wykonania zabiegu lotniczego zwalczania barczatki sosnówki, zabieg został wykonany środkiem biologicznym na obszarze 2440 ha.
Drugą grupą owadów atakujących drzewa są owady niszczące żywą tkankę drzew czyli łyko, żerują one pod korą drzew osłabionych wcześniej przez inne czynniki biotyczne lub abiotyczne. Kornik drukarz atakuje świerki, cetyńce i przypłaszczek granatek atakują sosnę, a opiętki dęby. Owady te większość swojego życia spędzają pod korą drzew dlatego ich diagnostyka
i zwalczanie są bardzo utrudnione. O obecności wewnątrz drzewa owadów je zabijających mogą świadczyć trocinki wysypujące się z korytarzy drążonych przez owady, takie drzewa nazywa się trocinkowymi. Jedynym sposobem powstrzymania szkód wyrządzanych przez takie owady jest przerwanie ich cyklu rozwojowego, wycięcie i wywiezienie poza las zasiedlonych drzew, aby nie dopuścić do sytuacji gdy wylęgające się nowe pokolenie owadów zaatakuje zdrowe jeszcze drzewa. Nie ma możliwości zwalczania tej grupy owadów wykonując opryski, do ukrytych pod korą owadów środki ochrony roślin nie mają dostępu.
Ostatnią, najmniej widoczną grupą owadów są te, których larwy zwane pędrakami żyją w glebie żywiąc się korzeniami roślin. Widujemy je w czasie rójki, która nasila się raz na kilka lat.
To chrabąszcze, których intensywne żerowanie może uniemożliwić rozwój młodego pokolenia lasu. Ograniczanie populacji tego owada jest możliwe wyłącznie w czasie rójki chrząszczy zanim samice złożą jaja.
Jeszcze mniej widoczne od owadów są choroby powodowanie przez grzyby, mimo że nie powodują takich gwałtownych i spektakularnych zniszczeń są niezmiernie dokuczliwe. Choroby grzybowe atakują drzewa we wszystkich stadiach rozwojowych. Sadzonki w szkółkach narażone są na atak grzybów zgorzelowych powodujących szarą pleśń lub osutki. W szkółkach leśnych wykonywane są opryski środkami grzybobójczymi podobnie jak w ogrodnictwie czy sadownictwie. Drzewa rosnące na gruntach porolnych atakowane są przez hubę zwaną korzeniowcem wieloletnim, którego grzybnia atakuje korzenie drzew co może w konsekwencji doprowadzić do rozpadu całego drzewostanu. Podobnie zabija drzewa opieńka miodowa, której smaczne owocniki są powszechnie zbierane przez grzybiarzy. Metodą zabezpieczania przed korzeniowcem wielkim jest zabezpieczanie pni ściętych drzew konkurencyjnym grzybem żylicą olbrzymią, który blokuje rozprzestrzenianie się groźnego korzeniowca.
Efekty chorób grzybowych i żerowania owadów są z reguły słabo widoczne, może je dostrzec wprawne oko leśnika. Bez szczegółowych analiz trudno jest jednoznacznie określić dlaczego drzewo zamiera, w takich sytuacjach zawsze służą pomocą pracownicy Zespołu Ochrony Lasu w Szczecinku. Dzięki temu szczecińskie lasy są zdrowe i mogą cieszyć oko nie tylko gospodarzy, ale wszystkich którzy szukają tam spokoju, wytchnienia i relaksu.