Przemierzając międzychodzkie bory sosnowe można napotkać zarastające fundamenty byłych gospodarstw, śródleśne stare cmentarzyska, kamienne drogowskazy  czy fragmenty ceglanych dróg – to pozostałości po niegdyś tętniącej życiem największej puszczańskiej wsi Radusz, oddalonej około 12 km od Międzychodu. Została ona założona w 1700 r. na prawie olęderskim przez właścicieli Sierakowa. Pierwsi osadnicy przybyli tu z Dolnego Śląska, zasiedlając wcześniej wykarczowane i odnowione tereny. Wieś Radusz przetrwała do lat 40. XX wieku.

Leśnicy z Nadleśnictwa Międzychód przygotowali szlak rowerowy „Śladami Radusza”, którym przemieszczając się możemy poznać wyjątkowe tajemnice przyrodnicze i kulturowe. Trasa przybliża historię ostatnich stuleci tych terenów i ludzi, którzy kształtowali strukturę drzewostanów zachodniej części Puszczy Noteckiej.

Trasa zaczyna się przy szkółce leśnej w pobliżu wsi Kaplin. Do wyboru mamy dwa szlaki
w kształcie pętli: żółty – 14 km (wariant krótszy) i niebieski – 23 km (wariant dłuższy). Wzdłuż tras rozmieszczone zostały tablice edukacyjno-informacyjne oraz miejsca gdzie możemy wypocząć.

Mapa ścieżek:

A, co spotkamy na trasie ? Oto kilka propozycji:

Kamień „Święto lasu” –  kamień upamiętniający pierwsze obchody święta lasu z 29 kwietnia 1933 r. Wydarzenie było zwieńczeniem prac zalesieniowych prowadzonych tutaj w związku
z gradacją strzygoni choinkówki, która w latach 20. XX w. zniszczyła blisko 70% powierzchni Puszczy Noteckiej.

W obchodach uczestniczyli przedstawiciele władz, pracownicy nadleśnictwa oraz wszyscy, którzy swoim trudem doprowadzili do uporządkowania terenu po klęsce, jaka dotknęła las.
Na pamiątkę tej uroczystości uczniowie ówczesnej szkoły w Kaplinie posadzili wokół kamienia dęby czerwone.

Strażnica – po powstaniu wielkopolskim i podpisaniu traktatu wersalskiego w 1919 r. przez powiat międzychodzki wyznaczono granicę polsko-niemiecką. W 1930 r. wybudowano tutaj okazałą siedzibę Straży Granicznej.

Placówka w Raduszu liczyła 11 strażników, którzy do patrolowania używali rowerów. Strażnicę rozebrano w okresie powojennym pozostawiając jedynie  fundamenty.
W leśnym Ośrodku Edukacji Ekologicznej w Mokrzcu znajduje się jeden, spośród niewielu ocalałych, kamieni granicznych, na którym widnieją wykute litery P i D, oznaczających położenie państwa polskiego i niemieckiego.

Zakręcona sosna – niezwykła sosna zwyczajna o ciekawym, zawiniętym w pętelkę kształcie.

Osadnictwo olęderskie – tablica edukacyjna z informacjami o prawach osadnictwa olęderskiego  obowiązujących w Raduszu. Podstawowymi zasadami było m.in. zachowanie wolności osobistej, stosunek równorzędności wobec feudała oraz umowa dzierżawy gruntu nawet do kilkudziesięciu lat.

Historyczne centrum Radusza – pozostało po osadzie leśnej Radusz. Pod koniec XIX w. wieś Radusz liczyła sobie 90 domów zamieszkanych przez ponad 600 osób. Był tam kościół, urząd stanu cywilnego, poczta, największa szkoła w powiecie, trzy karczmy, dwa młyny, kuźnia. Radusz był bardzo zamożny, utrzymujący się przede wszystkim z rolnictwa. Powierzchnia gospodarstwa wynosiła przeważnie około 80 ha, niektóre dochodziły nawet do kilkuset hektarów. W czasie II wojny światowej cała wieś została wysiedlona przez Niemców.

Cmentarz – w centrum wsi, tuż przy szkole i kościele znajdował się  i zachował do tej pory.
To jeden z najcenniejszych reliktów Radusza. Niestety większość mogił jest zdewastowana. Jeszcze nie tak dawno były tu piękne żeliwne krzyże. Dziś zachowały się jedynie nagrobki
i efektowne płyty nagrobkowe, charakteryzujące się  bardzo starannym wykończeniem oraz urozmaiconymi kształtami.

Ośrodek Edukacji Ekologicznej w Mokrzcu – znajduje się w liczącej blisko 100 lat leśniczówce, gdzie znajdziemy wystawę pamiątek po wsi Radusz, a w niej m.in. tabliczki z numerami domów, kawałki porcelany, przedmioty użytkowe, dokumenty i zdjęcia. W Ośrodku odbywają się także zajęcia prowadzone przez międzychodzkich leśników.

Dalej możemy kontynuować wyprawę rowerową szlakiem „Kopalnia Wanda” (9 km), który swój początek bierze w miejscowości Mokrzec i prowadzi w okolicę Jeziora Barlin, a następnie
do miejscowości Zatom Nowy. Oprócz pięknej przyrody, zapoznamy się tutaj z tematyką głębinowej kopalni węgla brunatnego „Wanda”, która działała tutaj do 1939 r. z wydobyciem dobowym 200 ton.

Puszcza Notecka zajmuje około 135 tys. ha. W latach 1923-1924 gradacja strzygoni choinówki zniszczyła około 70% jej powierzchni. Puszcza Notecka to ogromny kompleks borów sosnowych porastających piaszczysty teren wydmowy. Doskonale nadaje się na miejsce pobytu dla osób pragnących wypocząć w ciszy i spokoju, w bliskim kontakcie z przyrodą
albo po prostu chcących zebrać jagody czy grzyby. Jest wspaniałym miejscem do wędrówek
i rekreacji. W bezkresnym morzu drzewostanów sosnowych można wypoczywać, chłonąć zapach żywicy i rozkoszować się spokojem „zakłócanym” tylko przez szum drzew i śpiew ptaków.

Tekst i zdjęcia: Nadl. Międzychód